Dlaczego warto rozmawiać o swoich problemach – empatyczne dwójki

Jak radzić sobie z problemami? Najlepiej poprzez rozmowę. Jednak nie każda chwila rozmowy jest równie wartościowa. Chcąc zadbać o jak najoptymalniejszy wydźwięk terapeutyczny takiego kontaktu z drugim człowiekiem, warto pomyśleć o empatycznych dwójkach. Dzienniczek uczuć i emocji oraz empatyczne dwójki to dwa najczęściej stosowane rozwiązania rozwijaniaw swoich zdolności w porozumieniu bez przemocy (NVC).

Co to są „empatyczne dwójki”?

Zanim zaczniemy rozważać skorzystanie z rozwiązania, jakim są empatyczne dwójki, warto wiedzieć, co to dokładnie jest. W praktyce empatyczna dwójka oznacza każdą parę (diadę) osób, którą cechuje wysoki poziom empatii i umiejętność empatycznego słuchania.

Czy trzeba dobrze znać naszego empatycznego partnera?

Krótka odpowiedź brzmi: nie, nie trzeba. Empatyczne dwójki nie muszą być dla siebie najlepszymi przyjaciółmi. Nie ma też takiej potrzeby, aby osoby te były ze sobą spokrewnione.

Najważniejsze jest „dogranie się”, a to, jak wiadomo, wymaga czasu. Paradoksalnie, przyjaciel bądź przyjaciółka mogą być niezbyt dobrym wyborem bowiem ich odbiór informacji będzie zaburzony przez lata znajomości z nami.

Każdy człowiek narzuca na obiektywną rzeczywistość pewnego rodzaju subiektywne „filtry”. Im bliższa jest dla nas jakaś osoba, tym większe prawdopodobieństwo, że będzie mieć więcej tych filtrów w stosunku do nas. Mogą nas łączyć jakieś wspólne doświadczenia, w których wykazaliśmy się jakimiś niezwykłymi umiejętnościami. Możemy też chować do siebie jakieś dawne urazy. To wszystko ma szansę zniekształcać znaczenie treści, jakie docierać będą do takiej osoby.

Warto rozmawiać o problemach

Zadaniem empatycznej dwójki jest przepracowanie określonych problemów. W zależności od tego, kto przyjmuje rolę słuchacza, a kto mówcy, rozmowa obiera określony tor. Empatyczna dwójka ma prawo nie dawać zadowalających rezultatów, jeśli osoba mówiąca nie będzie szczera wobec samej siebie podczas omawiania określonych problemów.

Szczerość w rozmowie o problemach

Jedną z możliwości realizowania empatycznej dwójki jest rozmowa z terapeutą. Nie trzeba dodawać, że kluczowym aspektem w takiej sytuacji jest bycie szczerym wobec naszych emocji i potrzeb. Podobnie jednak sprawy się mają w przypadku jakiejkolwiek innej empatycznej dwójki.

Co daje empatyczna dwójka – korzyści

Szczerość i autentyczność jest podstawą takiej formy kontaktu, jednak jeżeli mowa o konkretnych, wymiernych korzyściach angażowania się w empatyczne dwójki, w pierwszej kolejności na myśl przychodzi taka lista:

• zrozumienie swoich potrzeb i uczuć,
• oczyszczenie umysłu,
• leczenie swoich kompleksów i niepewności,
• regulacja emocji,
• bycie usłyszanym (i, co ważniejsze – wysłuchanym),
• podniesienie samooceny (w dalszej perspektywie).

To są korzyści w perspektywie osoby słuchanej. Jednak osoba słuchająca również może wynieść coś dla siebie. Przede wszystkim warto tutaj zaznaczyć możliwość introspekcji, zajrzenia w głąb siebie dzięki głębokiej i pełnej empatii rozmowie z drugim człowiekiem. Istnieje szansa, iż słuchający dozna pewnego rodzaju efektu lustra i dostrzeże w słuchanym pewne atrybuty, które widzi także po swojej stronie.

Dla kogo są empatyczne dwójki?

Empatyczna dwójka to świetne rozwiązanie dla każdego, kto zmaga się w swoim życiu z jakimiś problemami. Jeśli uważa, że przedyskutowanie ich z kimś o obiektywnym spojrzeniu na sprawę może zmienić jego własną perspektywę na określone kwestie, to empatyczna dwójka jest czymś, czego taka osoba powinna spróbować.

Empatyczne dwójki są dla każdego

Tak, każdy może znaleźć empatycznego partnera, z którym odbędzie szczerą, pełną empatii rozmowę. Tak właściwie, to osoba słuchająca w takiej sytuacji będzie stanowić raczej swego rodzaju „bufor emocjonalny”.

Pierwszym krokiem jest znalezienie takiej osoby. To powinien być ktoś, komu ufamy na gruncie osobistym lub profesjonalnym. Osoba taka powinna też znać podstawowe zasady porozumienia bez przemocy NVC.

Dobrym miejscem do znalezienia takiego empatycznego partnera jest społeczność Empatify oraz spotkania Treningów Empatify z Kartami Empatify, gdzie wspólnie z użytkownikami Kart i prowadzącym możesz doświadczyć empatycznego kontaktu i zrozumienia.

Empatyczna dwójka – zasady i reguły

Bardzo istotnym elementem stosowania metody NVC, jaką jest empatyczna dwójka, jest przestrzeganie zasad takiego układu. Istnieją pewne reguły i ramy, w obrębie których powinna przebiegać rozmowa z empatycznym partnerem.

Jak działają empatyczne dwójki?

Oprócz zwykłej zasady zdrowego rozsądku i wzajemnego poszanowania godności przez obu uczestników takiej rozmowy, jest parę dodatkowych zasad, o których należałoby pamiętać.

Najważniejszym elementem jest świadomość czym jest empatia, a o tej łatwiej jest mówić czym nie jest, a zatem empatią nie jest:

• Ocenianie
• Krytykowanie
• Negowaniem/umniejszaniem
• Analizowaniem
• Odpytywaniem
• Porównywanie
• Radzenie
• Współczucie – w rozumieniu przejmowania i utożsamiania się z uczuciami rozmówcy
• Osądzanie

Celem dwójki empatycznej jest określenie uczuć i potrzeb rozmówcy, tak więc na tym w pierwszej kolejności powinny się skupiać nasze odpowiedzi, jeżeli w ogóle decydujemy się na odpowiedź. Czasami wystarczy, że jest ktoś po drugiej stronie, kto słucha, by rozmówca sam doszedł do tego, co czuje i czego potrzebuje.

Ponadto warto trzymać się poniższych zasad:

• czas i miejsce powinny być dokładnie ustalone: czasem wystarczy 5 minut, a czasem potrzeba nawet pół godziny, aby przedyskutować dane problemy,
• należy podążać drogą czterech kroków NVC: obserwacja, uczucia, potrzeby, prośby,
• dobrze jest znać przynajmniej kilka właściwych określeń do precyzyjnego nazywania wybranych potrzeb i uczuć (pomogą w tym Karty Empatify)(listy potrzeb i uczuć można odszukać online).

Czego nie mówić? Blokery empatii

Blokery empatii to zwroty, wyrażenia i stwierdzenia, które są zabójcami empatycznego słuchania. Jeśli chcemy odbywać pełne oczyszczenia i samonaprawy rozmowy w empatycznych dwójkach, powinniśmy wystrzegać się osądzania i krytykowania.

Chodzi o to, aby czas poświęcony na rozmowę empatycznej dwójki był przepełniony przyjmowaniem, lecz nie ocenianiem. Niezależnie od tego, co słuchacz stwierdzi/pomyśli na temat słów wypowiadanych przez mówiącego, nie wolno mu wchodzić w rolę nauczyciela czy mentora.

Oto kilka przykładów zwrotów, których należy unikać przy porozumieniu bez przemocy:

• „Na Twoim miejscu…”
• „Jak możesz tak mówić/robić/myśleć!?”
• „Źle mówisz – powinieneś/powinnaś powiedzieć to w taki sposób…”
• „Przykro mi to słyszeć”
• „Nie przesadzaj”
• „Ja/inni mam/mają gorzej i nie narzekają”
• „A może powinieneś/powinnaś głębiej przeanalizować swoje zachowanie w tej sytuacji?”

Jak widzimy, powyższe wyrażenia oscylują pomiędzy protekcjonalizmem, krytykanctwem, umniejszaniem i poprawianiem. To podejścia, które w porozumieniu bez przemocy nie są mile widziane. Zaburzają one przepływ empatii i znacząco utrudniają dialog w duchu NVC. Dlatego stosuje się wobec nich określenie „blokery empatii”.

Aby cały proces był bardziej przejrzysty i zrozumiały, obie strony empatycznej dwójki powinny się najpierw porozumieć co do zasad, na jakie się piszą. Wówczas komfort prowadzenia rozmowy powinien utrzymać się na satysfakcjonującym poziomie.

Język żyrafy i język szakala w rozmowach o problemach

Przy rozmawianiu o swoich problemach w nurcie porozumienia bez przemocy autorstwa Marshalla Rosenberga często mówi się o języku żyrafy i szakala. To określenia wprowadzone przez twórcę NVC na definiowanie dwóch stylów komunikacji obserwowanych w kontaktach międzyludzkich.

Język żyrafy to inaczej język pełen empatii, zrozumienia. Ten styl komunikacji pozbawiony jest agresji słownej, przemocy i dominującego tonu wypowiedzi. Podobnie jak roślinożerne żyrafy, osoby komunikujące się tym stylem cechują się niezwykłą delikatnością w kontaktach z innymi.

Język szakala to synonim osądzającego myślenia, które prowadzi do przemocy, agresji i dążenia do swego ze wszelką cenę. Osoby posługujące się tym stylem nie będą dobrymi partnerami do empatycznych dwójek. Szakal jest ślepy na potrzeby innych osobników, gdyż nie ma kontaktu z własnymi potrzebami. Jego celem jest gra ,,w kto ma rację?”, obrona albo atak. Szakal nie ma tak długiej szyi jak żyrafa by widzieć sprawy z większej perspektywy, z odwagą i bez lęku. nadrzędnym jest dopaść ofiarę. Jednak uporczywe udowadnianie swojej racji to jedna z najskuteczniejszych metod blokowania empatii.